Önyargı ya da ön yargı, bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz yargı, peşin yargı, peşin hüküm, peşin fikir.
Önyargı, genel ve özel kullanımlarında bir taraf tutma biçimidir. Bir ideolojik fikri veya bakış açısını koşulsuz desteklemek anlamında kullanılır. Önyargı, halk arasında genellikle bir kişinin kararlarının ağırlıklı bir şekilde tek taraflı olarak ortaya çıkmasında kullanılmaktadır. Gene halk arasında önyargı, bir kişinin kararlarının nesnel olmayıp öznel olduğunu ifade etmek için kullanılmaktadır.
Önyargı bir kişinin kararlarını alırken nesnel değerleri kullanmadığını iddia etmez. Kısaca kişinin yargılarını oluşturan değerler bütünlüğüne karşı bir söylem getirmektedir. Önyargılı kişinin kullandığı (sayısından bağımsız) olguların diğer olgularla (kişinin kullanmadığı veya kabul etmediği) karşılaştırıldığında kişi tarafından atanan değerlerin doğru (kapsamı, içeriği anlamında) olmaması sonucunda ortaya çıkmaktadır.
Einstein‘ın önyargıya ilişkin bir sözü bulunmaktadır: “İnsanların önyargılarını parçalamak, bir atomu parçalamaktan daha zordur.”
Ayrımcılık; politika, yasa veya muamele bakımından haksız bir ayrım nedeniyle, kişinin insan haklarından ve diğer yasal haklarından, başkalarıyla eşit bir biçimde faydalanamadığı durumlarda ortaya çıkar.
Ayrımcılık sosyal olarak hususi bir kategoriyle ilişkilendirilmiş tüm kişilerin olumsuz muameleye maruz kalması anlamına gelir. Yaşlılık, engellilik, yoksulluk, eğitim, cinsiyet ve hastalıkla ilişkili temel ayrımcılıklar da zikredilmelidir.
Önyargı Nedir, Neden Olur?
Önyargı kelimesi, bir toplumbilim terimi olarak ifade edilebilir. Önyargı bir taraf tutma biçimi olarak da nitelendirilebilmektedir. Önyargı kelimesi bir fikri veya bakış açısını koşulsuz olarak desteklemek manasına gelmektedir. Önyargı bir kişinin önceden edinilmiş olan olumlu ve olumsuz yargılarını ifade etmek için kullanılmakta olan bir ifadedir.
Önyargı Çeşitleri Nelerdir?
Önyargı kelimesinin Türk dil kurumuna göre bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz yargı, peşin yargı, peşin hüküm, peşin fikir manasına sahip olduğu ifade edilebilir. Önyargının ise farklı çeşitleri olduğunu söylemek mümkündür. Önyargının düşünsel, bilişsel ve duygusal olmak üzere üç farklı unsurdan meydana geldiği ifade edilebilir. Önyargı çeşitleri ise;
Duygusal önyargı,
Bilişsel önyargı ve
Davranışsal önyargı olduğu söylemek de mümkündür.
İnsanlar genel olarak kendi sosyal grupları dışında kalan kişilere karşı önyargılı olarak davranmaktadır. Kalıp yargı ve ön yargı ise birbirlerinden farklı kavramlar olarak ifade edilebilir.